از مدت‌ها پیش و با وجود همه محدودیت‌های اعمال شده برای فعالان صنعت رمزارز در ایران، دور زدن تحریم ها با رمزارز در دستور کار دولتمردان ایرانی قرار گرفته است. طرحی که در مواردی با موفقیت آزمایش هم شده و به نظر مسئولین در تلاش برای توسعه آن هستند.
دولت‌های ایران و روسیه در نوامبر 2018، قراردادی دو جانبه در خصوص افزایش همکاری‌ها در حوزه ارزهای دیجیتال منعقد کردند و دو ماه بعد، سازمان توسعه تجارت ایران مذاکراتی جهت استفاده از ارزهای دیجیتال در تراکنش‌های مالی با روسیه و هفت کشور دیگر از جمله بوسنی، اتریش، انگلیس، فرانسه، آلمان، سوئیس و آفریقای جنوبی انجام داد که منجر به دور زدن تحریم ها با رمزارز می‌شود.
بیشتر بخوانید: تحریم کاربران ایرانی توسط تریدینگ ویو ؛ دردسرهای تریدرهای ایرانی تمامی ندارد!
دور زدن تحریم ها با رمزارز
بنابر گزارشی موره 4 نوامبر 2022 از وزارت دادگستری آمریکا در خصوص فعالیت‌های غیرقانونی مرتبط با ارزهای دیجیتال، شرکت‌های ایرانی وابسته به سپاه پاسداران انقلاب اسلامی از سال 2018 به این سو، با استخراج و تولید 8 میلیارد دلار ارز دیجیتال، بارها تحریم‌های آمریکا را دور زده‌اند.
دقیقا سه ماه پیش از این تاریخ و در 9 اوت 2022، دولت ایران در اقدامی تاریخ‌ساز از نظر کارشناسان صنعت کریپتو، نخستین محموله وارداتی خود به ارزش 10 میلیون دلار را با استفاده از یک رمزارز نامشخص و با دور زدن تحریم‌ها وارد کشور کرد.
این معامله بخشی از یک راهبرد ویژه و گسترده در راستای تجارت از طریق دارایی‌های دیجیتال و قراردادهای هوشمند بود که خارج از محدود سامانه قابل نظارت مالی دنیا که تحت سلطه ایالات متحده است، انجام شد. هدف از این قرارداد هم تسهیل تجارت دوجانبه بین ایران، روسیه و کشورهایی با وضعیت مشابه این دو بود که تحت تحریم جامعه جهانی قرار دارند و در مبادلات تجاری مرسوم و عادی با مشکل مواجه می‌شوند.
در همین راستا ایران و روسیه در نوامبر 2018 قراردادی دوجانبه در خصوص افزایش همکاری‌های حوزه ارزهای دیجیتال منعقد کردند و دو ماه بعد از این تاریخ هم سازمان توسعه تجارت ایران مذاکرات خود برای به کار بستن رمزارزها در مبادلات تجاری با کشورهای روسیه، اتریش، بوسنی، انگلیس، فرانسه، آلمان، سوئیس و آفریقای جنوبی آغاز کرد.
با این وجود اینکه به نظر می‌رسد حکومت‌های تحت تحریم در عرصه بین‌المللی، راه فرار بزرگی برای دور زدن تحریم‌ها یافته‌اند، باید گفت که استفاده از ارزهای دیجیتال چالش‌هایی مانند نوسانات شدید قیمتی، عدم اطمینان اقتصادی و مصرف بالای انرژی را به همراه دارد. علاوه بر همه این‌ها، در خصوص مقررات فعالیت در این زمینه هم بازنگری‌هایی در حال انجام است و احتمالا فعالیت در آن در آینده نزدیک با قواعد خاصی صورت می‌پذیرد.
بیشتر بخوانید: ورود رمزریال به مبادلات تجاری ایران و روسیه ؛ بیا با هم تحریم‌ها را دور بزنیم!
ارزهای دیجیتال و غلبه بر محدودیت‌های معاملات سنتی
ارزهای دیجیتالی مانند بیت کوین، اولین بار در سال 2008 به عنوان یک ابزار پرداخت و راهی برای محدود کردن یا به چالش کشیدن کنترل دولت بر تراکنش‌های مالی معرفی شدند.
دولت ایران در اولین مواجهه با صنعت کریپتو، ابتدا فعالیت رمزارزها و ماینرهایی که به دنبال بهره‌برداری از انرژی یارانه‌ای کشور برای فعالیت تجاری خود بودند را ممنوع کرد اما با گذر زمان، تهران متوجه ظرفیت‌های اقتصادی و توانایی خارق‌العاده رمزارزها برای دور زدن تحریم‌ها و غلبه بر محدودیت‌های بانکی و موانع قانونی شد و حداقل برای مبادلات تجاری خود با دیگر کشورها، رمزارزها را پذیرفت!
در مدت اخیر و در نتیجه شرایط سیاسی اجتماعی خاص ایران در نتیجه 3 ماه اعتراضات و ناآرامی، افزایش سطح غنی‌سازی اورانیوم در نیروگاه‌ها و البته کمک نظامی حکومت ایران به روسیه که همگی وضع تحریم‌هایی شدید و فراگیرتر از همیشه علیه ایران را به دنبال داشته، نیاز بیشتری به استفاده از رمزارزها از سوی حکومت ایران احساس شده و کارشناسان بنابر آمارهای رسمی از افزایش چشمگیر مبادلات رمزارزی مرتبط با دولت ایران از سپتامبر 2022 خبر داده‌اند.
گرچه کشورهایی مانند السالوادور با نوعی دستپاچگی اقدام به پذیرش سریع بیت کوین به عنوان ارز ملی و استفاده از آن در مبادلات روزمره کردند، حکومت ایران در پذیرش قانونی یا رسمی رمزارزها و انتشار ارزهای دیجیتال ملی مانند CAR السالوادور خودداری کرده، اما به طور فزاینده‌ای از این صنعت به عنوان منبع درآمد بالقوه استفاده کرده است.
ایران در اوت 2019 مقرراتی در خصوص استخراج ارزهای دیجیتال به عنوان یک بخش اقتصادی قانونی رسمی ابلاغ کرد و به نخستین کشوری بدل شد که از ارز دیجیتال به عنوان ذخیره برای پرداخت واردات و صادرات استفاده می‌کند. بنابر برآورد شرکت تحلیل بلاکچین Elliptic، فعالیت ماینینگ در ایران اجازه دسترسی سالانه به صدها میلیون دلار برای واردات کالاهای مجاز و دور زدن تحریم‌ها و پرداخت از طریق موسسات مالی را داده است. به موازات این شرایط، شهروندان ایرانی نیز به طور فزاینده‌ای استفاده از ارز دیجیتال به عنوان یک منبع درآمد بالقوه را آغاز کرده‌اند.
دولت و جامعه ایران به طور فزاینده‌ای استفاده از رمزارزها برای درآمدزایی یا دور زدن تحریم ها با رمزارز را آغازکرده‌اند اما با چالش‌هایی چون نوسانات قیمت رمزارز، انرژی مصرفی و مقررات مواجه شده‌اند. قیمت رمزارزها همچنان شدیدا در نوسان است و استفاده از آنها برای ایران یا هر کشوری برای پرداخت‌های بزرگ در تجارت بین‌المللی مخاطره آمیز است.
از سوی دیگر استخراج رمزارزها به مصرف چشمگیر انرژی نیاز دارد و حتی از مصرف انرژی سالانه فنلاند و دیگر کشورها نیز فراتر می‌رود. در واقع و بنابر بررسی‌های انجام شده در سال 2021، 4.5 درصد از کل استخراج بیت کوین جهان در ایران انجام شده که اصلی‌ترین عامل آن ارزان بودن برق بوده است. بنابر این مطالعه، برق مصرفی سالانه برای این هدف تا سال 2021 حدود 10 میلیون بشکه نفت خام یا 4 درصد از صادرات نفت ایران در سال 2020 بوده است.
ذخایر قابل توجه سوخت‌های فسیلی و یارانه‌های انرژی در ایران، این کشور را به موقعیتی عالی برای استخراج ارزهای دیحیتال بدل کرده است. در سال 2020، ایران با 16 درصد یارانه کل جهان یا حدود 30 میلیارد دلار، بزرگترین تامین کننده یارانه انرژی بود که افزون بر تغییرات آب و هوایی و محدودیت ظرفیت، قطعی برق را در کشور تشدید کرد و نارضایتی‌های بزرگی در داخل کشور به ارمغان آورد.
به عنوان سومین عامل موثر باید گفت دور زدن تحریم ها با رمزارز نمی‌تواند همیشگی باشد چراکه ایران و دوستانش مانند روسیه و ونزوئلا احتمالا در آینده با محدودیت‌ها و تحریم‌های شدیدتری از سوی جامعه بین‌الملل و نهادهای تنظیم‌کننده جهانی مواجه می‌شوند و دامنه این محدودیت‌ها می‌تواند حتی فعالیت رمزارزی آنها را هم دربربگیرد.
کشورهایی چون ایالات متحده آمریکا و سازمان‌های چندجانبه جهانی چون صندوق بین‌المللی پول و بانک جهانی نگرانی‌های خود را در خصوص استخراج گسترده و استفاده فراگیر از رمزارزها، به عنوان ابزار تجارت توسط این کشورها به علت دخالت یا تسهیل روند پولشویی و دیگر فعالیت‌های مالی غیرقانونی ابراز کرده‌اند.
ایران و کره شمالی تنها دو کشوری بودند که در فوریه 2020 از سوی گروه ویژه اقدام مالی (FATF) در فهرست سیاه قرار گرفتند و در نوامبر 2018 هم دفتر کنترل بر دارایی‌های خارجی وزارت خزانه‌داری آمریکا (OFAC) دو فرد ایرانی و آدرس بیت کوین آنها را به اتهام انجام هفت هزار تراکنش به ارزش میلیون‌ها دلار به نمایندگی از افرادی که به انجام حملات سایبری علیه بیش از دویست هدف در امریکا متهم بودند، تحریم کرد.
علاوه بر این باید در نظر داشت که صرافی‌ها و شرکت‌های جهانی فعال در حوزه رمزارزها که به ایران و دیگر کشورهای تحت تحریم آمریکا خدماتی ارائه می‌کنند، ممکن است با جریمه‌ها و مجازات‌هایی مواجه شوند. کما اینکه در مدت اخیر و برای مثال در نتیجه تحریم‌های آمریکا، بزرگترین صرافی ارزهای دیجیتال یعنی بایننس بارها در مظان اتهام همکاری با ایران قرار گرفته است. چندی پس از این ماجرا هم صرافی معروف کراکن به علت تسهیل فرایند پولشویی دولت ایران جریمه شد.
علاوه بر این، برخی محدودیت‌های اعمال شده از سوی حکومت ایران می‌تواند بر جذابیت فعالیت در این کشور بچربد! برای مثال تا پیش از این ماجراها ماینرهای ارز دیجیتال می‌توانستند بیت کوین و دیگر ارزهای دیجیتال خود را با دلار، ریال و یا دیگر ارزها به قیمت بازار مبادله کنند، اما از سال 2020، حکومت ایران در ازای ارائه برق ارزان به هزاران ماینر دارای مجوز در کشور خود که از کشورهای ترکیه و چین هم در ایران حاضر بودند، آنها را ملزم به فروش رمزارزها به بانک مرکزی جمهوری اسلامی کرده که می‌تواند بر حاشیه سود این صنعت موثر باشد.
باز هم و با توجه به وضعیت این روزها ایران، احتمالا صنعت ماینینگ در ایران با محدودیت‌های اینترنتی گسترده‌ای که در سه ماه گذشته برقرار شده حتی با محدودیت‌های بیشتری هم مواجه شده است.
جمع بندی : چالش‌های دور زدن تحریم ها با رمزارز
بسیاری از جوانان و نخبگان در اندیشه ترک کشور و مهاجرت به کشورهای دیگر هستند و حتی استارتاپ‌ها و کسب‌وکارهای اینترنتی برای دسترسی به اینترنت آزاد در حال مهاجرت از ایران هستند.
فرار مغزها و فرار نیروی انسانی از ایران که پیش از اعتراضات و وضعیت ملتهب این روزها هم شیبی صعودی به خود گرفته بود، احتمالا توانایی ایران در توسعه و حفظ پویایی بخش استخراج و تولید رمزارز را هم مانند بسیاری دیگر از بنیان‌های اساسی جامعه نابود می‌کند!
رمزارزها به حکومت ایران فرصتی ایده‌آل برای دور زدن تحریم‌ها، افزایش ذخایر و تقویت تجارت به خصوص با کشورهای تحت تحریم و منزوی بخشیده است و در نتیجه، دولت از سرکوب ماینرهای داخلی به سمت ارائه پشتیبانی قانونی و مبتنی بر انرژی کنترل شده حرکت کرده است.
حکومت مستقر در ایران اما این روزها در استفاده از ارزهای دیجیتال سه هدف عمده مقابه با تحریم‌ها، انباشت سرمایه و گسترش تجارت خارجی را دنبال می‌کند که خود با سه مانع عمده مواجه است:
- نخست، نوسانات قیمت رمزارزها استفاده از آنها برای سفارش‌های واردات و سایر معاملات در مقیاس بزرگ را مانع می‌شود و شاید عدم تمایل ایران را برای انتشار ارز ملی بیان می‌کند.
- دوم آن که، مصرف هنگفت انرژی برای استخراج رمزارز بودجه ملی و شبکه برق ایران را بدون توجه به ذخایر عظیم سوخت فسیلی تحت فشار قرار داده است.
- سومین و آخرین مانع، تشدید مقررات در سطح بین‌المللی و ملی است که با افزایش اقتدارگرایی همراه است و رشد و رقابت‌پذیری این صنعت را در داخل محدود کرده است.
در شرایطی که رمزارزها در ابتدا در راستای محدود کردن قدرت دولتی در سراسر جهان عرضه شدند، دولت ایران با رویکردی خاص خود می‌کوشد به استفاده از رمزارزها در جهت منافع خود ادامه دهد و چالش‌های همراه با این فناوری را به ویژه در مواجهه با فشارهای داخلی و خارجی مدیریت کند.
بیشتر بخوانید:
دیدگاه شما استراتژی درباره دور زدن تحریم ها با رمزارز چیست؟ نظرات خود در این باره را با ما در میان گذاشته و اخبار تکنولوژی را از مجله خبری آی تی و دیجیتال دنبال کنید.
نظرات کاربران